Қазақстанда ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасы реттеліп қана қоймай, керісінше нарықтық ережелер бойынша қалыптастырылуы тиіс. LS-пен әңгіме барысында "Атамеке" ҰКП агроөнеркәсіптік кешен және тамақ өнеркәсібі департаментінің директоры Ербол Есенеев осындай пікір білдірді.
Оның сөзінше, бағаны реттеу нарықтық заңдарға қайшы келеді.
"Мемлекет мәжбүрлі әрекетке барғнада, ол нарықтық құнды шектеуге тырысады. Ал өнім өзіндік құнынан арзан бола алмайды. Жалпы, соңғы жылы өнімнің барлық түрлерінің өзіндік құны 25-30%-ға өскенін байқаймыз. Сондықтан бағаны реттеу осы өндірістің нақты құнымен сәйкес келуі керек", — деді Есенеев.
Ол бағаны реттеудің орнына мемлекетке өндірісті ұлғайту үшін жағдай жасау қажеттігін атап өтті.
"Бағаны төмендету үшін көбірек өнім шығару қажет, бәсекелестік болуы керек. Себебі артық өндіру үшін де жағдай жасалынуы тиіс. Сонда бәсекелестік орнап, баға да қол жетімді болады. Ал егер өндірілетін аз көлемді өнімге баға реттелсе, онда инвестициялар салаға келмейді. Адамдар пайда тауып, оны қайтадан сол өндіріске салуы керек. Бізде өнім көп болса дейміз. Неліктен Беларусь сүті Қазақстанға жетеді? Себебі онда артық өндіріс бар", — деп түсіндірді LS сұхбатшысы.
Осы орайда Есенеев тағы бір мысал келтірді. Оның мәліметінше, Моңғолияда 3 млн тұрғынға 60 млн қой, яғни 20-сы бір тұрғынға келеді. Ал Қазақстанда пропорция бір-біріне тең. Сондықтан, Моңғолияда ет бағасы төмен екенін сарапшы түсіндіреді.
Сондай-ақ, сарапшы әлеуметтік маңызы бар өнімдердің бағасын реттеуге қатысты түсініктеме берді. Есенеев мұны кәсіпкерге әділетсіз деп санайды. Осы шараның орнына спикер балама ұсынды.
"Біз әлеуметтік маңызы бар өнімдер тізіміне қарсымыз. Егер өнім нарықтық құны 100 теңге болса, онда ол 100 теңге болуы керек. Өндіруші қандай да бір пайда табуы керек. Егер біз халықтың әлеуметтік осал топтары үшін бағаның өсуі туралы айтатын болсақ, онда оларға әлеуметтік атаулы көмек көрсету қажет", - деп есептейді ҰКП өкілі.
Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру шарттары туралы айта отырып, Есенеев бірнеше тармақты бөлді.
"Біріншіден, мемлекеттік саясатта тұрақтылық болуы керек. Екіншіден, өз өнімдерінің кедергісіз жұмыс істеуі және сатылуы үшін жағдайлар болуға тиіс. Яғни, егер мен 100 кг ет өндірсем, мемлекет сатуға көмектесуі керек. Бұл жерде көтерме сауда орталықтары маған көбірек өнім өндіруге, жаңа технологияларды тартуға көмектесуі керек", — деді Есенеев.
Сондай-ақ, сарапшы Қасым-Жомарт Тоқаев Жолдауда айтқан көтерме-тарату орталықтары туралы да айтты. Есенеевтің пікірінше, мұндай құрылымдар елімізде бұрыннан жұмыс істеп келеді.
"Неліктен мұндай жүйені құру керек, бірақ ол іс жүзінде бар болса да, мемлекет оған әсер етпейді. Әр қалада осы көтерме-тарату орталықтары бар, ал халықта ол "көтерме базар" деп аталады", — деді сарапшы.
Оның пікірінше, көтерме-тарату орталықтары шағын фермерлерге жағдай жасайтын интеграторлар мен сатып алушылар ретінде қызмет етуі керек.
"Тарату орталықтары сатып алушылар сияқты жұмыс істеуі керек. Мәселен, фермерлер не әкелуі керек, қандай стандарттар және қай уақытта болуы керек", — деді Есенеев.
Олай болмаған жағдайда, ол шағын өндірушілер мұндай көтерме-тарату орталықтарына түрлі өнімдерді жеткізеді деп қосты. Мысалы, бір фермер тұздалған қиярды жеткізе алады, екіншісі – ұзын қиярдың голландиялық сорттарын, үшіншісі – жергілікті дөңгелек сорттарын. Есенеевтің пікірінше, бұл ірі сауда желілерімен жұмыс істеу үшін қолайсыз.
Естеріңізге сала кетейік, Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өз Жолдауында өндірушіден сатушыға дейінгі тізбек бойынша бағаны бірыңғай бақылауды қамтамасыз ету қажеттігі туралы айтты.
