Қазақстандықтар банкроттық туралы өтінішті Egov немесе халыққа қызмет көрсету орталықтары (ХҚКО) арқылы бере алады. Бұл туралы қаржы вице-министрі Ержан Біржанов айтты, деп хабарлайды LS.

Банкроттық рәсімі үш жолмен жүзеге асырылады: соттан тыс, сот және төлем қабілеттілігін қалпына келтіру арқылы. Қазіргі уақытта заң жобасы мәжілісте қаралуда.

Қаржы министрлігінің мәліметінше, 1 қазанға 1,4 млн адам несие бойынша 1,44 млрд теңге (90 күннен астам) қарыз болған. Оның 96%-ы – 5 млн теңгеге дейінгі қарыздар.

Министрлiкте қарыз өтеу бойынша қиындықтарға тап болған барлық қазақстандықтар банкроттық рәсіміне жүгінбейді деп күтілуде. Олардың болжамы бойынша өтініштердің басым бөлігі соттан тыс рәсім бойынша қаралатын болады.

Сонымен қатар, вице-министр борышкерлер үшін қандай негізгі шарттар қарастырылғанын түсіндірді.

Соттан тыс процедура Egov-да өтеді. Вице-министр бұл үшін электрондық үкіметтің сайтында немесе ХҚКО арқылы онлайн-өтінім беру жеткілікті екенін түсіндірді. Өтінішті қарау және шешім шығару мерзімі-алты ай. Бұл жағдайда банкроттықты қолданғысы келетін қарыз алушы мыналарды ескеруі керек:

• қарыздар мен несиелер бойынша мерзімдер өткен болып есептеледі;
• несие берушілерге міндеттемелерді орындауды талап етуге тыйым салынады;
• тұрақсыздық айыбын (өсімпұл, айыппұл) және сыйақыны есептеу тоқтатылады;
• борышты өндіріп алу туралы соттардың шешімін орындау тоқтатыла тұрады;
• борышкер қарыздар, кепілдіктер мен кепілгерліктер беру бойынша мәмілелер жасай алмайды.

Алайда қарызы 4,9 млн теңгеден (1,6 мың АЕК) аспайтын қазақстандықтар соттан тыс банкроттыққа жүгіне алады. Сонымен қатар, ресми табыстың болмауы не борышкердің табыстарының сомасы ең төменгі күнкөріс деңгейінен (36 018 теңге) аспауға тиіс, сондай-ақ мүліктің болмауы ескеріледі. Сонымен қатар, банкрот банкпен берешек бойынша рәсімді реттеуі керек. Соттан тыс рәсім банктер, микроқаржы ұйымдары және коллекторлық агенттіктер алдындағы міндеттемелер бойынша ғана қолданылады.

Сот банкроттығы қаржы менеджерлерінің көмегімен жүзеге асырылады. Олардың қатарында заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің банкроттығына жауапты әкімшілер (368 адам), кәсіби бухгалтерлер, заң кеңесшілері (10 мың адам) және аудиторлар (1869 адам) бар. Азаматтардың әлеуметтік осал санаттары банкротқа ұшыраған кезде олардың қызметтері бойынша төлем мемлекет есебінен болады.

Бұл рәсімге 4,9 млн теңгеден астам берешегі бар адамдар жүгіне алады.

Бұдан басқа, борышкердің мүлкі сауда-саттықта сатылады, ал түскен қаражат белгіленген кезектілікке сәйкес кредиторлар алдындағы борыштарды өтеуге жіберіледі. Егер жалғыз тұрғын үй кепіл заты болса, несие беруші оны алып қоя алады. Алайда, егер тұрғын үй кепіл болмаса, олар оны талап ете алмайды.

Сонымен қатар, адал борышкерлерден қалған өтелмеген сома есептен шығарылады. Сонымен қатар, алимент бойынша қарыздар және басқа адамның өмірі мен денсаулығына келтірілген залал есептен шығарылмайды.

Сот банкроттығынан кейінгі шектеулер соттан тыс шектеулерден сәл өзгеше. Атап айтқанда, борышкерге емдеу мен жерлеуді қоспағанда, мүлікті иеліктен шығару бойынша мәмілелер жасауға және елден тыс жерлерге шығуға тыйым салынады. Сонымен қатар, несие берушілерге қарызды өтеуді талап етуге және борышкердің банктік шоттарынан ақша өндіріп алуға және мүліктен өндіріп алуға тыйым салынады.

Сонымен қатар, төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімі сотта тұрақты табыс болған жағдайда қарыздарды төлеуге бес жылдан аспайтын мерзімге бөліп төлеу мүмкіндігін көздейді. Борышкерге көмек қаржы басқарушысымен бірлесіп көрсетіледі және сотта бекітіледі.

Осыдан кейін адамға "банкрот" мәртебесі тағайындалмайды, сондықтан оған басқа процедуралар сияқты шектеулер қолданылмайды. Борышкерге бес жыл ішінде несие алуға тыйым салынады, банкроттық үшін жеті жылдан кейін ғана қайта жүгінуге болады. Оның қаржылық жағдайы банкроттықтан кейін үш жыл ішінде бақыланады.

Естеріңізге сала кетейік, 2022 жылдың қаңтар айының басында президент Қасым-Жомарт Тоқаев жеке тұлғалардың банкроттық туралы заңын әзірлеуге кірісуді тапсырған болатын. Егер ол қабылданса, жақын арада азаматтар банкроттық рәсіміне жүгіне алады.

Бұған дейін, LS редакциясы банкроттық туралы заң жобасы қалай жұмыс істейтіні туралы инфографика дайындаған болатын.